Tarihi kristallerin kimyasal analizi, Avustralya’da 2,2 milyar yıl önce gerçekleşmiş bir meteor çarpışmasını ortaya çıkardı. Bu çarpışma keşfedilmiş en eski çarpışma anlamına geliyor.
Meteor gezegenimize çarptığında dünyamız buz ile kaplıydı, araştırmacılara göre çarpışmanın ardından havaya salınan su buharı bulutu, bir sera gazı gibi davranarak bütün gezegeni ısıtmış olabilir.
Araştırmacılar, Perth kentinin 620 kilometre kuzey doğusunda bulunan Yarrabubba çarpışma bölgesinde 2014 yılında alınan numunelerdeki kristalleri inceledi. Çarpışmanın nedeni olarak 7 kilometre boyutunda bir meteorun Dünya’ya çarpması düşünülüyor, ancak son derece fazla erozyona uğramış 70 kilometrelik krater jeofiziksel ölçümlerde temel bir anormallik olarak duruyor, yüzeyde artık neredeyse hiçbir şey görülemiyor.
Perth’de ulunan Curtin Üniversitesi’nde jeokronolog olarak çalışan Chris Kirkland, çalışmanın yazarlarından biri ve şöyle diyor: “Avustralya düşündüğünüz gibi bir yer; kangurular ve emular çok düz, çöl benzeri bir yapıda koşup duruyor”.
Kirkland ve arkadaşları insan saçının genişliğinden daha küçük zirkon ve monazit tanelerini görüntüledi, amaçları da meteor çarpışmasından sonra kristal yapılarının deforme olup olmadığını görmekti. Kirkland, şöyle diyor: “Taneler çok güzel görünüyor”. “Aşırı sıcak ve basınç koşulları altında oluşabilecek yüzey desenleri var – Dünya’da bunu yapabilmek için tek yol büyük bir kayayı başka bir büyük kaya ile çarpıştırmak”.
Zirkon ve monazitte eser miktarda uranyum var, bu yüzden araştırmacılar dar bir oksijen iyonu demetini numunelere göndererek meteor çarpmasıyla deforme olmuş tanelerin bir kısmında radyoaktif bozunma ürünlerinin ortaya çıkıp çıkmayacağını görmek istedi.
ABD’deki Houston Uzay Merkezi’nde (NASA) jeokronolog olarak çalışan başyazar olan TimmonsErickson şöyle diyor: “Çarpışma olayı ile sıfırlanmış olan kristaller içindeki özel bölgeleri hedef alarak, çarpışmanın yaşını hesaplayabildik”.
Zirkon içindeki (a ve c) ve monazit içindeki (b ve d) uranyum izotopları ile çarpışma bölgesinin dünyadaki en eski bölge olduğu kanıtlandı. 2,2 milyar yıl önceki çarpışma, Güney Afrika’daki Vredefort Dome’de bulunan çarpışma bölgesinden 200 milyon yıl daha eski. Vredefort Dome, Avustralya’daki çarpışma alanının yaşı bulunmadan önce en eski çarpışma alanı idi.
Aşırı buzlanma görülen bir sürecin sonunda, Yarrabubba meteorunun bu dönemi sonlandırdığı düşünülüyor. Çarpışma eski bir buz tabakasını eritmiş olabilir ve 5 trilyon ton suyu atmosfere salmış olabilir. Erickson, dünya atmosferinin kimyasını değiştirecek bir olay olarak görüyor ve günümüzün ılık hava koşullarını sürdürdüğü fikrine sahip.
Kenneth Amor, Oxford Üniversitesi’nde çalışan bir jeokimyacı olup Erickson ve arkadaşlarının öne sürdüğü çarpışma tarihinin makul olduğu görüşünde. Amor Erickson ve arkadaşlarının çalışmasında yer almamış, ancak İskoçya’da 1,2 milyar yıl önce, Britanya’yı vuran en büyük meteoru keşfeden ekibin lideri olarak görev aldı.
Amor, Yarrabubba’daki su buharı bulutunun Dünya’yı ısıttığı görüşünü ilginç buluyor. Ancak “buzun erimesi zaten başlamış durumda olmadığı sürece, etkiler yalnızca birkaç yıl sürerse buzların erimesine yol açması pek mümkün gözükmüyor” görüşünde.
Erickson ve ekibinin araştırması bilinen en eski meteor çarpışmasını tanımlamış ise de, 1969 yılında düşen bir meteor içinde dünyanın en eski maddesini bulan başka bir çalışma da var. Kozmik ışınlara maruz kalarak oluşan neon izotoplarını ölçerek, 7,5 milyar yıl önce oluşmuş bazı silisyum karbür tanelerine ulaştı. 7,5 milyar yıl demek, güneş ve gezegenlerden önce oluşmuş demek.
Uluslararası araştırma ekibine göre bu taneler 5 milyar yıl kadar önce güneş sistemimizde yoğunlaşarak meydana gelen yıldızlar arası tozun bir parçası.
Kaynak: Crystals reveal the site of the world’s oldest meteorite strike | Chemistry World
